Artuğ Sayıner’in kızı Yeşim Karacebe Sayıner, Türkiye’nin ilk füze denemelerini anlattı Açıklaması

Bandırma Füze Kulübü sinemasına ilham veren isimlerden Artuğ Sayıner’in kızı Yeşim Karacebe Sayıner, uzay çalışmalarının önemine değinerek, “Bunların mutlaka yerel yönetimler, üniversiteler ve gerekirse devlet tarafından desteklenmesi gerekiyor. Bir kısmının zaten desteklendiğini biliyoruz ama bu çalışmalara önem verip, önünün açılması lazım. Bakın mikrodalga bile uzay teknolojisiyle gelişen bir teknoloji. O yüzden Türkiye’ye çok önemli katkıları olacağını düşünüyorum.” dedi.

TRT ortak yapımı film, Artuğ Sayıner ve arkadaşlarının Bandırma’da kurdukları kulüp üzerinden, Türkiye’nin uzay yarışına başlangıcını beyaz perdeye taşıyor.

Filmin senaryo danışmanlığını üstlenen ancak 2021’de yaşamını yitiren Sayıner’in uzay mühendisi olan kızı Yeşim Karacebe Sayıner, ortaya çıkan yapımdan duyduğu memnuniyeti dile getirerek, şöyle dedi:

“Babamın en büyük hayaliydi bir televizyon sineması ve bir belgesel çekilmesi zira yapılan bütün bu çalışmaların, fikrin, bu ileri görüşün, bilhassa çocuklara ve gençlere bir formda kalmasını ve bunun devam etmesini çok istiyordu. Esasen kulübü de yaşatma isteği ve hevesi, 80 yaşına kadar bununla uğraşması, büsbütün bu istek ve hevesten geliyordu. O yüzden biz ailecek çok memnunuz bu sinema çekildiği için. En azından Türk gençliğine bu türlü bir eser kaldı. 1957 yılında yapılan çalışmanın yarım asrı geçen bir kıssası var aslında.”

Yeşim Sayıner, 1957’de babası ile arkadaşlarının Bandırma’da ilk çalışmalara başladıklarını belirterek, şu bilgileri verdi:

“Şehit Mehmet Gönenç Lisesinin Havacılık Kolu olarak çalışmaya başlıyorlar. Sinemada de ismi geçen 5 kişi ve bir de gazeteci var yanlarında. Onlar Bandırma Füze Kulübünü kuruyor. Sonra Bandırma Füze Kulübü farklı isimlerle bir arada dernekleşiyor. Bu ortada öğrenciler de büyüyor ve üniversite çağına geliyor. O periyotta bilhassa sinemada tekrar ismi geçen Marmara serisi, Marmara 1, 2, 3 ve 4’ün arka arkaya atışları yapılıyor. O dönem öncelikle kağıt üzerinde birtakım çalışmalar yapılıyor, projeler geliştiriliyor. İrili ufaklı 20 füze çalışması var, 1966’ya kadar uzanan. İhtilal devri. Bir mühlet sonra, ‘Çalışmalara tamam ama roket atmayın.’ diyorlar. Füzelerin atışı da bu halde sonlanıyor.”

Marmara 2 füzesiyle 1960’larda dünya üçüncüsü oldular

İlk füze denemesinin Marmara 1 ile başladığını dile getiren Sayıner, “Filmdeki üzere birebir halde bir başarısızlıkla sonuçlanıyor. Herkes natürel çok üzülüyor. Marmara 2, kademeli bir füze ve başlığı Fener Adası yakınlarında bulunuyor. Muhtemelen 15 kilometreye çıktığı farz ediliyor. Orada bir dünya üçüncülüğü var. Dünya üçüncülüğü oradan geliyor.” ifadelerini kullandı.

Sayıner, Hürriyet gazetesi tarafından bir füze yarışması düzenlendiğinin altını çizerek, çalışmaları Bandırma Füze Kulübü ile bağlantılı olmayan, İstanbul’dan Kirkor Divarcı’nın da yarışmaya katıldığını dile getirdi.

Yarışmada öncelikle Marmara 3 adlı çalışmanın ateşlendiğini ancak havalanmadığını kaydeden Sayıner, şöyle devam etti:

“Sonra Kirkor Bey’in çalışması olan, zannediyorum Hürriyet 2 roketi ateşleniyor ama o da olduğu yerde patlıyor. Sonra Marmara 4 ateşleniyor. Marmara 4, yaklaşık 5 kilometre öteye gidiyor. Öyle olunca yarışmayı babamlar yani Bandırma Füze Kulübü kazanıyor.

Bu arada şunu belirtmek isterim, birçok kaynakta Kirkor Divarcı ile Bandırma Füze Kulübü birbirine girmiş durumda. Babam hep söylerdi; Kirkor Bey de o dönemin değerli çalışmalarını yapan bir beyefendi ama İstanbul’da yer alıyor. Bandırma Füze Kulübü ve kıssasıyla kendisinin rastgele bir irtibatı yok. Yalnızca o yarışta bir ortaya gelmişler, Hürriyet gazetesi aracılığıyla. Daha sonra kendisi İstanbul’a dönerek muhtemelen çalışmalara devam etmiş.”

Yeşim Sayıner, kulübün başta Ata ve Sirius olmak üzere birçok projeye imza attıklarını sözlerine ekleyerek, “Onlar daha çok yazılı projeler. Sonrasında Genelkurmayın, cumhurbaşkanı ve başbakanın, özellikle Türk Hava Kurumu ve 6. Jet Üssü desteğiyle çalışmalarına devam ediyorlar. Türkiye’nin o dönemki siyasi gelişmeleri nedeniyle de ‘Projelere devam edin ama roket atışı yapmayın’. diyorlar.” dedi.

“Çalışmalara, yurt dışı basını ağır ilgi gösterdi”

Kulübün çalışmalarına yurt dışı basınının da yoğun ilgisi olduğuna işaret eden Sayıner, “Yurt dışı basınının da tahminen sinemadaki üzere bir CIA casusu değil lakin epeyce ilgisini çekiyorlar. Bilhassa ABD. Zira Rusya bu çalışmaları yapıyor. Türkiye’de de bu türlü bir çalışma yapılıyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Sayıner, babasının daha sonra avukat olduğunu ancak kulübü hiçbir zaman bırakmadığına dikkati çekti.

Kulübün isminin Bandırma Havacılık ve Uzay Araştırma Derneği olduğunu aktaran Sayıner, “Bugün de gençlere, daha çok astronomi ve uzay mevzularında, çalışmalara dayanak veren bir kulüp olarak devam ediyor. Hali hazırda ismi HUZAD.” diye konuştu.

Yeşim Sayıner, kulübün yaşamlarında çok büyük bir yer kapladığına değinerek, şunları söyledi:

“Kulüp benim ve kardeşimin, ağabeyimiz ya da ablamız üzere, aileden biriydi. Ben doğduğumda kulüp zati vardı. Ben de 5 yaşında, alfabeyi öğrenmeden evvel uzaya kimler ayak bastı, Uzayda nasıl çalışmalar oluyor, astronomi nedir vs. bunları öğrenmeye başladım. ‘Ben uzay mühendisi olacağım.’ demeye başladım. Tam da liseyi bitirip üniversite imtihanına girdiğim devirde İstanbul Teknik Üniversitesine bağlı olarak Havacılık ve Uzay Mühendisliği kısmı açıldı. Ben de Uzay Mühendisliği kısmının birinci öğrencilerindenim. Daha sonra oradan mezun oldum. Türkiye’nin şartları nedeniyle uçak mühendisi olarak uçak bakım sektöründe çalışmalarıma devam ettim. Bir şekilde babamın misyonunu ben tamamlamış oldum. Tabii bizim de ortaokul ve lise dönemi uzay çalışmalarıyla devam etti. Hafta sonları hava üssüne giderek, orada roket çalışmaları yaptık, projeler hazırladık, TÜBİTAK’a gönderdik. O denli bir küme olduk ve bunlar tekrar HUZAD’ın çatısı altında devam etti. Mesleğim olduğu için babam bununla daima gurur duyardı.”

“Her yaştan çocuğun izleyip ilham alacağı bir film”

Özellikle üniversite bünyesinde ve savunma sanayi alanında son 5 yılda havacılık ve uzay çalışmalarda ciddi bir artış olduğunu vurgulayan Sayıner, “Özellikle üniversite bünyesindeki tüm çalışmaların desteklenmesi gerektiğini düşünüyorum. HUZAD bunlardan bir tanesi. Onun bünyesinde de çalışan kimi arkadaşlarımız var. Bu çalışmalar epey değer taşıyor. Bunların kesinlikle mahallî idareler, üniversiteler ve gerekirse devlet tarafından desteklenmesi gerekiyor. Bir kısmının zati desteklendiğini biliyoruz fakat bu çalışmalara değer verip, önünün açılması lazım. Bakın mikrodalga bile uzay teknolojisiyle gelişen bir teknoloji. O yüzden Türkiye’ye çok ciddi katkıları olacağını düşünüyorum. Umarım bundan sonra bu konuda çok daha iyi haberler alırız.” ifadelerine yer verdi.

Sayıner, babasının 2021’de 81 yaşında vefat ettiğini, ömrü boyunca kulübü kapatmamak için çok uğraştığını lisana getirdi.

Yapımcı Mustafa Uslu’nun 2021’in ekim ayında kendisini aradığını ve babasının vefatından evvel projeyi konuştuklarını söylediğini kaydeden Sayıner, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Film, Bandırma Füze Kulübünün öyküsünü aslında anlatıyor. O nedenle kimi ayrıntıları, birtakım fotoğrafları ilettim. Daha sonra sineması çektiler. Herhalde 2 ay evvel, sineması şimdi hamken seyrettik ve çok duygulandık ailece. Gerçekten bizim için çok özel bir andı. Hem Mustafa Uslu hem Ömer Faruk Sorak hem de gruptaki herkese çok teşekkür ediyorum. Çok naif bir sinema.

Teyzemler öğretmen. Şunu söylediler, ‘Her yaştan çocuğun izleyebileceği ve ilham alacağı bir film.’ O nedenle umarım tüm okullar buna gereken ilgiyi gösterir ve bu sineması izletir. Bir çocuğun başında şu olmalı. ‘Ben yapabilirim. İnanıyorum. Bu çalışmayı ben sürdürebilirim.’ Gerçekten birtakım baskılara inat bunun olması gerekiyor, bilhassa bilim alanında. Büyük yarar sağlayacağını düşünüyorum. Dün Twitter’da gördüm, çocuklardan birisi filmden çıkmış ve ‘Ben de Marmara 6’yı yapacağım.’ demiş. Bence bu sinema maksadına ulaşıyor. Babamın da bütün isteği buydu. TRT’nin ortak yapımcılığına da ayrıyeten sevindim zira gelecek jenerasyonlara miras kalacak. Biz ailece sevinçliyiz, torunlarımız da bu sineması görüp izleyebilecek.”